Pili pono ka lā i Papaʻenaʻena.

Subscribe Now Choose a package that suits your preferences.
Start Free Account Get access to 7 premium stories every month for FREE!
Already a Subscriber? Current print subscriber? Activate your complimentary Digital account.

Synopsis: Our children have to study in the sweltering heat day after day, however, some adults get to leave work if the air conditioner breaks down.

Synopsis: Our children have to study in the sweltering heat day after day, however, some adults get to leave work if the air conditioner breaks down.

•••

Welina e nā makamaka heluhelu. ʻO ia ʻōlelo e kau aʻela i luna i poʻo manaʻo, no loko mai ia o kahi ʻōlelo noʻeau mai kahiko mai. A ʻo ua ʻōlelo noʻeau nei, e hōʻike ana i ka hele ʻana o kekahi kanaka a inaina a huhū loa hoʻi, ua piʻi hoʻi ke kai o kekahi. (ʻO Papaʻenaʻena, he wahi ia ma Waimea i Kauaʻi.) Akā, ma kēia moʻolelo nūpepa nei, ʻaʻole e pili mai ana ia manaʻo i ke kumuhana o kēia lā. ʻO ka manaʻo kūlike loa ka mea e hoʻopilipili ʻia aku ana, ʻo ia hoʻi, no ia pili pono ʻana mai o ka lā. A ʻo Lumi Papa ʻenaʻena o nā kula aupuni o Hawaiʻi nei, ʻo ia ka mea i hele a wela loa i ka pili pono ʻana mai o ka lā.

ʻEā, he mea minamina loa ka noho ʻana aku o nā keiki o Hawaiʻi nei ma ka lumi papa wela a ikiiki hoʻi i ko lākou wā e aʻo mai ai i nā haʻawina, he ʻeono paha hola o ka lā, he ʻelima lā o ka pule. Aloha nō nā keiki a kākou. ʻO ka wela ma kekahi mau lumi papa, hiki aʻe nō a ka 100 kekelē.

Ma Hawaiʻi nei, he 94 pākeneka o nā kula, ʻaʻohe mīkini hōʻolu ea. A ‘o ka mea ʻāpiki, ʻo ka hapa nui o nā kula, he kahiko loa, he kanaono makahiki a ʻoi aku paha, no laila, he pono nō i nā puka aniani hou a me ka hoʻomaikaʻi ʻana aʻe i nā mea uila.

A ʻōlelo ʻia nō hoʻi, ʻo ka pila uila o nā kula aupuni o Hawaiʻi nei, he $60 miliona a ʻoi o ka makahiki i kēia manawa.

A ke loaʻa ka mīkini hōʻolu ea i nā kula a pau, e pā ʻumi ana paha ia pila uila a ʻoi aku paha.

Ua maopopo iā kākou, he hoʻomanawanui ka hana a nā keiki o Hawaiʻi nei i ke aʻo ʻana ma ka lumi keu a ka wela ma nā makahiki i kaʻa hope aku nei.

ʻO ka mea i pūʻiwa ai ka noʻonoʻo, ʻo ia ka hana a kekahi mau limahana o ke kūlanakauhale i ka wā i poloke ai ka mīkini hōʻolu ea o ko lākou mau keʻena, ʻo ia hoʻi, ua hoʻokuʻu ʻia aku ua mau lima hana lā i ʻole paha lākou e maʻule ma muli o ka wela.

He pono i nā keiki ke hoʻomanawanui i kēlā me kēia makahiki kula, eia naʻe, ʻo ke kanaka makua, ʻaʻole hiki ke hoʻomanawanui i ka wela, he hoʻokahi wale nō lā. Pehea lā e pono ai?

The weekly Hawaiian language column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawaii.